31 sierpnia 2022r., obchodziliśmy 42 rocznicę powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność.”
Wydarzenie to jest uznawane za jedno z najważniejszych w historii Polski i Europy,
gdyż przyniosło upadek jednego z totalitaryzmów jakim był komunizm, na rzecz demokracji.
Stopniowe zmiany objęły najpierw Polskę, a potem inne kraje Europy Środkowo – Wschodniej.
Krótki rys historyczny wydarzeń, które doprowadziły do przemian ustrojowych.
Po 1945 roku Polska znalazła się pod silnymi wpływami Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich,
który wcześniej przyczynił się do wyzwolenia naszego kraju spod okupacji niemieckiej, ale narzucił nowe granice państwa polskiego,
ustrój i zależność funkcjonowania instytucji państwowych, gospodarki, kultury i wojska od ZSRR. Podobny los spotkał inne kraje Europy Środkowo – Wschodniej.
Tłumione były przejawy niezależnego myślenia, wypowiadania się i przedsiębiorczości.
Wielokrotnie Polacy domagali się poprawy warunków bytowych i wolności słowa, między innymi:
– w roku 1956 w Poznaniu,
– w 1968r. w Warszawie
– w 1970 na Wybrzeżu ( głównie w Gdyni, Gdańsku i Szczecinie – wystąpienia te zostały krwawo stłumione,
czego symbolem jest Pomnik Poległych Stoczniowców 1970r. – nazywany też Pomnikiem Trzech Krzyży )
Życie codzienne obywateli było coraz trudniejsze. Produkcja gospodarcza ukierunkowana była głównie na przemysł ciężki,
zaczynało brakować artykułów codziennego użytku, co spowodowało wprowadzenie przydziałów regulowanych kartkami.
Pomimo tego, część towarów wywożono do ZSRR.
W 1978r. kardynał Karol Wojtyła został wybrany papieżem i przyjął imię Jana Pawła II. Stało się to dla narodu polskiego pociechą w trudnych czasach i powodem do dumy.
Podczas swoich wizyt w Ojczyźnie Jan Paweł II wzmacniał ducha wspólnoty rodaków, apelował, aby nie popadali w zwątpienie i nie tracili nadziei.
W lipcu 1980r. I sekretarz KC PZPR Edward Gierek usiłując zbilansować księgowość dokonał drastycznych podwyżek cen żywności.
Wywołało to falę strajków. W Stoczni im. Lenina w Gdańsku głównym powodem strajku stało się zwolnienie z pracy suwnicowej Anny Walentynowicz,
za to, że stanęła po stronie robotników broniąc ich przydziałów socjalnych, które władze stoczni chciały zagarnąć na własne potrzeby.
Rankiem 14 sierpnia 1980r. przez mur stoczni przedostał się wyrzucony wcześniej z pracy elektryk – Lech Wałęsa.
Przybył aby wesprzeć obronę swojej koleżanki.
Uczestnicząc w strajkach w 1970 roku, a także w wieloletnich rozmowach między innymi z członkami KOR-u, uświadomił sobie,
że robotnicy nie mogą przeciwstawić się czołgom w otwartym terenie.
Zaproponował, aby zamiast wychodzić na ulice, robotnicy zamknęli się w stoczni i zażądali rozmów z przedstawicielami rządu.
Po trzech dniach protest przekształcił się w ogólnopolski protest społeczeństwa przeciw władzy komunistycznej.
Robotnicy na drewnianej tablicy spisali 21 postulatów strajkowych i zawiesili je nad II bramą Stoczni. Jednym z najważniejszych postulatów było żądanie wolnych związków zawodowych. Wśród żądań były także:
– demokratyzacja Polski
– i poprawa warunków życia ludzi.
Ich spełnienie przez władze PZPR było warunkiem zakończenia strajku. Do Stoczni Gdańskiej przyjechali delegaci kolejnych strajkujących zakładów, tworząc Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.
Głównymi przywódcami działającymi na rzecz koordynacji strajków byli: Adam Michnik, Jacek Kuroń, Bronisław Geremek i Tadeusz Mazowiecki.
Protest pracowniczy wsparty przez intelektualistów i całe społeczeństwo przekształcił się następnie w ogólnopolski ruch społeczny „Solidarność.”
Strajki robotnicze objęły całą Polskę.
Rząd pozbawiony pola manewru, 31 sierpnia 1980 roku podpisał z delegacją robotników w Sali BHP Stoczni gdańskiej porozumienia sierpniowe.
Obok zgody na podwyżkę płac i demokratyzację życia społecznego, władze wyraziły zgodę na legalizację Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność.”
Postulaty robotników z sierpnia 1980 roku zostały umieszczone w czerwcu 2004 roku na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Opracowanie: Krzysztof Haziak